Historia

Wszystko zaczęło się w Paryżu...

17 listopada 1892 roku zaczęła się historia naszej partii.

Jak pisze Lidia Ciołkoszowa, „w małym mieszkaniu emigranckim na paryskim przedmieściu Montrouge rozpoczął się zjazd, który przez swój przebieg i swe wyniki odegrał ogromną rolę w nowoczesnym polskim życiu politycznym. Utorował on drogę do powstania Polskiej Partii Socjalistycznej (…)”

„Zjazd trwał siedem dni. Praca nad uchwaleniem programu nie była łatwa; w ożywionej i szczegółowej dyskusji ścierały się poglądy, szukano wspólnego stanowiska i uzgodnionych sformułowań.”

W wyniku obrad uchwalono tzw. program paryski PPS, pierwszy dokument ideologiczny naszej partii.

Historyczne dokumenty programowe

Każdy dokument przyjęty przez poprzednie Kongresy PPS traktujemy z należytym szacunkiem jako wyznacznik wskazujący nam drogę działania politycznego dzisiaj.

W parlamencie od ponad 100 lat

W pierwszych wyborach po odzyskaniu niepodległości uzyskaliśmy 35 mandatów w jednoizbowym Sejmie Ustawodawczym. Powstał Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów, klub parlamentarny PPS. Na jego czele stanął Ignacy Daszyński.

Polska Partia Socjalistyczna stopniowo rosła w siłę w niepodległej Polsce. Dzięki odważnemu programowi i walce o prawa pracownicze, w kolejnej kadencji klub PPS liczył już 41 posłów i 6 senatorów.

CZY WIESZ ŻE...?

...Polska Partia Socjalistyczna jest najstarszą partią polityczną w Polsce? Działamy od listopada 1892 roku.

Stwórzcie takie warunki życia, w których każda kobieta mogłaby z radością urodzić i wychować swoje dziecko. Jeśli tego nie potraficie, milczcie!

Odezwa działaczek PPS do prawicy, 1933

Prawa kobiet na sztandarach

Polska Partia Socjalistyczna od 1892 roku walczy o prawa kobiet. Równość płac i prawo do świadomego macierzyństwa są dla nas równie ważne jak walka o socjalizm.

Kobiety działają w PPS od ponad stu lat: jako bojowniczki, działaczki, zbrojmistrzynie i posłanki. Oto lista najsynniejszych kobiet PPS, historycznych budowniczek równości społecznej w Polsce.

Zofia Praussowa

Inspektorka pracy, działaczka na rzecz praw kobiet. Bojowniczka Organizacji Bojowej PPS. Redaktorka „Głosu Kobiet”. Posłanka PPS w latach 1928-1930.

Aleksandra Szczerbińska

Żołnierka Legionów Polskich odznaczona orderem Virtuti Militari. Bojowniczka OB PPS, uczestniczka akcji pod Bezdanami. Po 1918 roku działaczka na rzecz sierot i praw ludzi w kryzysie bezdomności.

Zofia Moraczewska

Działaczka socjalistyczna i niepodległościowa. Posłanka z ramienia PPS w latach 1930-1935.

Ważne postaci z historii PPS

Odwaga

Kazimierz Pużak

Kazimierz Pużak nigdy nie bał się walki o ideę – zarówno za rządów cara, jak i Bieruta. Był wtrącany do więzień za działalność socjalistyczną i niepodległościową.

Po powrocie do Polski z zesłania w 1918 brał udział w życiu politycznym. Walczył o ludzi pracy zarówno w Sejmie, w którym był posłem (1919-35), jak i w partyzantce.

Podczas II wojny światowej pełnił funkcję Komendanta Głównego Gwardii Ludowej Wolność Równość Niepodległość, zbrojnego ramienia PPS w walce z faszyzmem.

Po wojnie gnębiony przez władze, zmarł w więzieniu w Rawiczu.

Młodość

Stefan Okrzeja

Odważny socjalista-nastolatek – to Stefan Okrzeja w kilku słowach. Jako dziecko był zmuszony iść do pracy, gdzie spotkał się z wyzyskiem. Wkrótce dołączył do PPS i do Organizacji Bojowej, gdzie zajmował się akcjami takimi jak dostarczanie propagandy do fabryk.

Najważniejszą akcją Okrzei był zamach na znienawidzonego przez Warszawę oberpolicmajstra Karla Nolkena. Niestety młody Stefan został złapany i osadzony w warszawskiej Cytadeli, a carski sąd wojskowy skazał go na śmierć.

Zmarł na stokach Cytadeli mając zaledwie 19 lat. Jego ostatnie słowa to: „Niech żyje rewolucja! Precz z caratem!”. Dla młodych ludzi w Polskiej Partii Socjalistycznej jego poświęcenie jest wielką inspiracją.

Patriotyzm

Lidia Ciołkosz

Lidia Ciołkosz zaczęła działalność w partii w 1920 roku. Do wybuchu II wojny światowej pracowała m.in. jako wychowawczyni. Rozwijała wraz z młodzieżą socjalistyczną Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego.

Po najeździe hitlerowców w 1939 udała się na emigrację. W Londynie opiekowała się archiwum PPS. Przez wiele lat pielęgnowała tradycję przedwojennej PPS. Działała w najwyższych władzach partyjnych, m.in. jako przewodnicząca Centralnego Komitetu Wykonawczego.

Po 1989 roku na XXV Kongresie PPS została wybrana honorową przewodniczącą Polskiej Partii Socjalistycznej.

Pracowitość

Stanisław Dubois

Stanisław Dubois od 1918 pracowicie organizował i rozwijał struktury PPS. Był pomysłodawcą Organizacji Młodzieży TUR, młodzieżówki PPS w latach międzywojennych.

Dubois postawił sobie za cel szerzenie wartości socjalistycznych u młodzieży. Przewodniczył powołaniu Czerwonego Harcerstwa oraz Związku Robotniczych Stowarzyszeń Sportowych RP, zrzeszającym setki drużyn w całej Polsce. Wykazał się jako organizator również w redakcji „Robotnika”, gazety PPS.

Dubois działał w Sejmie jako poseł, lecz w 1931 roku padł ofiarą procesu brzeskiego, gdy władze sanacyjne bezprawnie uwięziły i skazały posłów-socjalistów i ludowców. Dzięki staraniom PPS, haniebny wyrok brzeski został anulowany w 2023 roku.

Bibliografia historyczna PPS

Opracowania historyczne, artykuły i publikacje na temat historii i działalności Polskiej Partii Socjalistycznej.

Ogólne
Biografie
1892-1918: Początki PPS i pierwsze zjazdy
1918-1939: PPS w II Rzeczypospolitej
1944-1987: Okres powojenny w kraju i na emigracji
Przewiń do góry