Postaci PPS
Imię i nazwisko: Feliks Perl, ps. Res
Data urodzenia: 26 kwietnia 1871
Miejsce urodzenia: Warszawa
Data śmierci: 15 kwietnia 1927
Miejsce śmierci: Warszawa
Zawód: publicysta, polityk
Rola w PPS: współzałożyciel PPS, Przewodniczący Centralnego Komitetu Wykonawczego (1924-26), poseł na Sejm (1919-1927)
Feliks Perl – jeden z najznamienitszych teoretyków Polskiej Partii Socjalistycznej. Zwolennik łączenia marksistowskiej koncepcji społecznej z programem niepodległościowym.
Wczesne życie
Urodził się w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Jego ojciec Dawid walczył w powstaniu styczniowym.
Feliks ukończył w 1888 roku gimnazjum i zapisał się na Uniwersytet Warszawski na wydział prawa. Wśród młodzieży studiującej popularne były idee socjalistyczne i tajne kółka rewolucyjne. Feliks Perl poprzez takie kółko, zajmujące się studiami nad marksizmem, trafił do nielegalnej organizacji „Proletariat”. Za swój cel organizacja ta stawiała sobie obalenie caratu i rewolucję społeczną.
Działalność Perla w II Proletariacie trwała około trzech lat aż do rozbicia jej przez policje carską w 1891 roku. Zagrożony aresztowaniem Perl wyjechał najpierw do Berlina, a wydalony stamtąd udał sie do Szwajcarii, stanowiącej oazę różnych ruchów postępowych i rewolucyjnych.
Na emigracji
W latach dziewięćdziesiątych XIX wieku przebywał przede wszystkim w Szwajcarii, ale i w innych krajach zachodnich. Pisał artykuły do pism socjalistycznych pod pseudonimami: Juliusz, Latarnik, Rewolucjonista i najbardziej znanym Res.
W 1892 Feliks Perl uczestniczył w Zjeździe paryskim, podczas którego założono Polską Partię Socjalistyczną. Powstał również Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich. Perl został wybrany do Centralizacji, organu kierującego ZZSP.
W 1893 roku zapisał się na Uniwersytet Berneński na wydział ekonomiczny. Ukończył studia w 1896 roku ze stopniem doktora na podstawie pracy porównującej teorie ekonomiczne Karola Marksa i Jeana Charlesa Leonarda Simonde de Sismondi.
Redaktor "Robotnika"
W 1901 drukarnia “Robotnika” w Łodzi wpadła w ręce carskie. Redaktor pisma Józef Piłsudski został aresztowany. Trzeba było jednak dalej kontynuować wydawanie pisma. Kierownictwo PPS zaproponowało Perlowi odbudowanie “Robotnika”. W tym celu Perl udał sie nielegalnie na teren państwa rosyjskiego i tam najpierw w Kijowie, potem w Rydze kierował redakcją i drukarnią “Robotnika”. Kolportowano to pismo, dobrze redagowane i bardzo popularne na terenie całego Królestwa. Perl redagował Robotnika z przerwami przez kilkadziesiąt lat.
Był trzykrotnie aresztowany przez władze carskie i spędził w sumie dwadzieścia miesięcy w więzieniu. Nigdy jednak policja carska nie ustaliła właściwej roli jaką Perl odgrywał w wydawaniu Robotnika. W latach 1905-1906 “Robotnik” ukazywał się półlegalnie w Warszawie, a potem przez kilka lat w Krakowie.
Po odzyskaniu niepodległości
W mieszkaniu Feliksa Perla w Warszawie 2 listopada 1918 roku odbyła się narada uzgadniająca stworzenie rządu ludowego PPS. Zostało to uwieńczone powstaniem rządu w Lublinie w nocy z 6 na 7 listopada, a następnie tymczasowego rządu ogólnopolskiego Daszyńskiego i Moraczewskiego w Warszawie.
W 1919 został posłem na Sejm Ustawodawczy RP z list PPS. Od 1924 był przewodniczącym Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS.
Śmierć
Perl zmarł 15 kwietnia 1927. Jego pogrzeb stał się wielką manifestacją, w której uczestniczyły tysiące robotników. W pogrzebie wzięli udział m. in Aleksandra Piłsudska, Stanisław Wojciechowski, Maciej Rataj, Walery Sławek, Andrzej Strug i Wacław Sieroszewski. Nad trumną przykrytą czerwonym sztandarem, na której położono ostatni numer Robotnika i zdjęcie zmarłego, przemawiał Mieczysław Niedziałkowski.
Jego grób znajduje się na Cmentarzu Żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 24, rząd 2).
Informacje dodatkowe
Wpis opracowano w oparciu o tekst biograficzny prof. Krzysztofa Dunin-Wąsowicza.