W dniu 22 lipca 2021 roku w Bydgoszczy dniu 77 rocznicy ogłoszenia Manifestu PKWN odbyło się podsumowanie Konkursu Literackiego pod hasłem „Wspomnienia na 45 lat Polski Ludowej” ogłoszonego w 2019 roku przez Radę Wojewódzką Polskiej Partii Socjalistycznej przy współudziale Porozumienia Socjalistów.
Na konkurs napłynęło kilkanaście prac, z których jury pod przewodnictwem dr. inż. Mirosława Nizielskiego wybrało 10 prac do druku, dwie prace wyróżniono honorowymi dyplomami. Efektem konkursu jest książka wydana nakładem współpartnera projektu – Porozumienia Socjalistów pt.: „Z życia wzięte. Wspomnienia z 45 lat Polski Ludowej”. Zamieszczono w niej opracowania następujących autorów: Edward Baumgart, Mieczysław Dobrzański, Józef Frączek, Wacław Hetman, Wiesław Maleski, Krystyna Narwicz, Ryszard Henryk Nowak, Włodzimierz Sokoła, Józef Wasilewski i Irena Zabrodzka. Książkę wstępem opatrzył Andrzej Ziemski – redaktor naczelny „Przeglądu Socjalistycznego”. Pismo objęło patronat nad konkursem i tegorocznymi obchodami 77-lecia Manifestu PKWN.
Trzeba dodać, że Manifest PKWN ogłoszony 22 lipca 1944 roku opierał się w swej części programowej głównie o założenia ideowo-polityczne Polski Ludowej sformułowane w roku 1937 podczas tzw. Kongresu Radomskiego PPS.
Podczas spotkania organizatorów i autorów, w którym uczestniczyli także działacze PPS z Warszawy i Bydgoszczy, przedstawiciele Nowej Lewicy, Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego i Związku Nauczycielstwa Polskiego z Bydgoszczy bardzo pozytywnie oceniono ideę konkursu i wydaną książkę. Odczytano także list adresowany do organizatorów konkursu, szczególnie do Jerzego Kołomyjca, przewodniczącego Rady Wojewódzkiej PPS w Bydgoszczy przekazany przez senatora Wojciecha Koniecznego, przewodniczącego Rady Naczelnej PPS. Podczas spotkania sformułowano także ideę kontynuowania konkursu literackiego na podobnych zasadach, obejmującego wspomnienia okresu Polski Ludowej.
W drugiej części uroczystości na Starym Rynku pod Pomnikiem Walki i Męczeństwa Ziemi Bydgoskiej – pomnikiem postawionym ku czci Polaków zamordowanych wskutek terroru hitlerowskiego i stalinowskiego w Bydgoszczy i regionie bydgoskim, przedstawiciele uczestników konferencji w 77 rocznicę Manifestu PKWN złożyli wiązanki kwiatów. Kwiaty złożono w imieniu senatora Wojciecha Koniecznego, w imieniu Porozumienia Socjalistów i w imieniu Rady Wojewódzkiej Polskiej Partii Socjalistycznej.
Słowo wstępne przewodniczącego jury
Bardzo żałuję, ze z przyczyn zdrowotnych nie mogłem wziąć udziału w tym spotkaniu.
Pragnę wyrazić podziękowanie i wdzięczność wszystkim uczestnikom Konkursu na wspomnienia o PRL.
Ocena tych prac i ich przygotowanie do publikacji spowodowała znaczne zaangażowanie czasowe, które jednak sprawiło mi dużą przyjemność. Budująca była świadomość, wynikająca wprost ze wspomnień, wielkiego zaangażowania uczestników konkursu w sprawiedliwą ocenę czasów ich młodości i rozwoju kariery zawodowej, który miał miejsce w czasach PRL.
W narracji medialnej często powtarzane jest zdanie „czasy słusznie minione” Ze wspomnień wynika jednak, że te czasy przyniosły trwałe wartości dla dużej części społeczeństwa.
Dla młodych ludzi pochodzących z rodzin cierpiących biedę i brak szans w kapitalistyczno- obszarniczej Polsce przedwojennej, stworzyły one wielką szansę uzyskania wykształcenia i aktywnego włączenia się w życie społeczne. Dotyczyło to także młodych ludzi, których rodziny na skutek wydarzeń wojennych utraciły swoje szanse na rozwój w warunkach kapitalizmu, jaki mógł być po wojnie udziałem wielu polaków, gdyby Polska powróciła do stosunków społecznych sprzed wojny.
Uczestnicy konkursu nie tracili po wojnie czasu na rozpatrywanie złudnych miraży innej Polski, lecz w pełni włączyli się w zbiorowy akt dźwigania Polski z ruin powojennych i jej rozwoju.
Wielu z nich osiągnęło dzięki swojej pracowitości i zaangażowaniu znaczącą pozycję w strukturach społecznych. Wspominają to jako radosny rozdział swojego życia.
Z niektórymi z nich historia przemian przełomu lat 80 i 90- tych obeszła się surowo, często bardzo niezasłużenie, ale mimo to nie żałują lat służby dla rozwoju Polski. Chwała im za to.
W wspomnieniach obecny jest też watek krytyczny w stosunku do czasów PRL. Pokazano jak udział we władzy może prowadzić do takich zjawisk jak nepotyzm, korupcja, praca jedynie dla własnych korzyści i zapominaniu o obowiązkach wobec społeczeństwa. Wyraźnie widać ze wspomnień, że zjawiska te były istotna przyczyną upadku PRL. Czy nie mamy do czynienia z podobnymi zjawiskami w czasach obecnych.
Wyraźnie, na konkretnych przykładach pokazano też mechanizmy niszczenia dorobku gospodarczego w imię interesów obcego kapitału, jakie miały miejsce w końcu lat 80-tych, za sprawą niektórych działaczy solidarności. Przyjrzenie się tym mechanizmom we wspomnieniach polecam wszystkim zagorzałym piewcom tego okresu.
Oceniając prace konkursowe Jury zwracało przede wszystkim na przedstawianie własnych losów, a nie ocenę czasów. Dlatego niektóre prace, koncentrujące się przede wszystkim na ocenie, nie popartej własnymi przeżyciami nie zostały dopuszczone do konkursu. Jednak fragmenty tych prac znalazły się w wydawnictwie pokonkursowym jaki dzisiaj państwo otrzymujecie. W wydawnictwie znalazły się tez fragmenty prac, które mimo że nie stanowią bezpośredniego opisu przeżyć autorów, zostały opublikowane jako świadectwo epoki. Nie klasyfikowaliśmy też prac osób uczestniczących bezpośrednio w naszym życiu partyjnym, mimo niewątpliwych zalet ich tekstów.
Na koniec chciałbym wytłumaczyć fakt, że niektórzy z państwa zauważą pewne różnice w tekście opublikowanym i w swoim tekście oryginalnym. Wynikało to z wielu przyczyn.
Niektóre teksty, jakkolwiek w całości bardzo cenne, miały zbyt dużą objętość, jak na posiadane przez nas możliwości publikacji. Przy dokonywaniu skrótów staraliśmy się zachować ciągłość narracji, pomijając niektóre mniej istotne szczegóły.
Ze względu na ochronę danych osobowych pominięto w wielu przypadkach nazwiska wspominanych osób, zastępując je często funkcjami. W większości nie dotyczyło to osób powszechnie znanych, a także tych których autor wspomnień obdarzał daleko idącą sympatią.
Starliśmy się zachować oryginalny styl i język autorów, jednak w wielu przypadkach konieczne było przeredagowanie poszczególnych zdań i akapitów, a by uczynić je łatwiejszymi do czytania.
Jeśli przy tym uraziliśmy kogokolwiek, to z góry przepraszamy.
Przygotowanie tekstów do druku zostało znacząco zakłócone z uwagi na pandemię coronowirusa i wynikające stąd obostrzenia.
Również sama redakcja niektórych tekstów była znacznie utrudniona, jeśli przesłane one zostały w rękopisie, maszynopisie, lub w formacie pdf. Doprowadzenie tych tekstów do formy publikacyjnej wymagało dużego nakładu pracy.
Za długie oczekiwanie na zakończenie konkursu serdecznie przepraszamy, jednak myśle, że koniec wieńczy dzieło.
Dr inż. Mirosław Nizielski
Przewodniczący jury